朝代:魏晋
作者： 嵇康
全文:
余少好音声，长而玩之。以为物有盛衰，而此无变；滋味有厌，而此不倦。可以导养神气，宣和情志。处穷独而不闷者，莫近于音声也。是故复之而不足，则吟咏以肆志；吟咏之不足，则寄言以广意。然八音之器，歌舞之象，历世才士，并为之赋颂。其体制风流，莫不相袭。称其才干，则以危苦为上；赋其声音，则以悲哀为主；美其感化，则以垂涕为贵。丽则丽矣，然未尽其理也。推其所由，似原不解音声；览其旨趣，亦未达礼乐之情也。众器之中，琴德最优。故缀叙所怀，以为之赋。
其辞曰：
惟椅梧之所生兮，托峻岳之崇冈。披重壤以诞载兮，参辰极而高骧。含天地之醇和兮，吸日月之休光。郁纷纭以独茂兮。飞英蕤于昊苍。夕纳景于吁虞渊兮，旦晞干于九阳。经千载以待价兮，寂神跱而永康。且其山川形势，则盘纡隐深，磪嵬岑嵓。亘岭巉岩，岞崿岖崟。丹崖崄巇，青壁万寻。若乃重巘增起，偃蹇云覆。邈隆崇以极壮，崛巍巍而特秀。蒸灵液以播云，据神渊而吐溜。尔乃颠波奔突，狂赴争流。触岩抵隈，郁怒彪休。汹涌腾薄，奋沫扬涛。瀄汩澎湃，蜿蟺相纠。放肆大川，济乎中州。安回徐迈，寂尔长浮。澹乎洋洋，萦抱山丘。详观其区土之所产毓，奥宇之所宝殖，珍怪琅玕，瑶瑾翕赩，丛集累积，奂衍于其侧。若乃春兰被其东，沙棠殖其西。涓子宅其阳，玉醴涌其前。玄云荫其上，翔鸾集其巅。清露润其肤，惠风流其间。竦肃肃以静谧，密微微其清闲。夫所以经营其左右者，固以自然神丽，而足思愿爱乐矣。
于是遁世之士，荣期绮季之畴，乃相与登飞梁，越幽壑，援琼枝，陟峻崿，以游乎其下。周旋永望，邈若凌飞，邪睨昆仑，俯阚海湄。指苍梧之迢递，临回江之威夷。悟时俗之多累，仰箕山之余辉。羡斯岳之弘敞，心慷慨以忘归。情舒放而远览，接轩辕之遗音。慕老童于騩隅，钦泰容之高吟。顾兹梧而兴虑，思假物以托心。乃斫孙枝，准量所任。至人摅思，制为雅琴。乃使离子督墨，匠石奋斤，夔襄荐法，般倕骋神。锼会裛厕，朗密调均。华绘雕琢，布藻垂文。错以犀象，籍以翠绿。弦以园客之丝，徽以钟山之玉。爰有龙凤之象，古人之形。伯牙挥手，钟期听声。华容灼爚，发采扬明，何其丽也！伶伦比律，田连操张。进御君子，新声憀亮，何其伟也！
及其初调，则角羽俱起，宫徵相证，参发并趣，上下累应。踸踔磥硌，美声将兴，固以和昶而足耽矣。尔乃理正声，奏妙曲，扬白雪，发清角。纷淋浪以流离，奂淫衍而优渥。粲奕奕而高逝，驰岌岌以相属。沛腾遌而竞趣，翕韡晔而繁缛。状若崇山，又象流波。浩兮汤汤，郁兮峨峨。怫烦冤，纡余婆娑。陵纵播逸，霍濩纷葩。检容授节，应变合度。兢名擅业，安轨徐步。洋洋习习，声烈遐布。含显媚以送终，飘余响乎泰素。
若乃高轩飞观，广夏闲房，冬夜肃清，朗月垂光，新衣翠粲，缨徽流芳。于是器冷弦调，心闲手敏。触Ⱨ如志，唯意所拟。初涉渌水，中奏清徵。雅昶唐尧，终咏微子。宽明弘润，优游躇跱。拊弦安歌，新声代起。歌曰：“凌扶摇兮憩瀛洲，要列子兮为好仇。餐沆瀣兮带朝霞，眇翩翩兮薄天游。齐万物兮超自得，委性命兮任去留。激清响以赴会，何弦歌之绸缪。”于是曲引向阑，众音将歇，改韵易调，奇弄乃发。扬和颜，攘皓腕。飞纤指以驰骛，纷（涩去掉三点水加单人旁）譶以流漫。或徘徊顾慕，拥郁抑按，盘桓毓养，从容秘玩。闼尔奋逸，风骇云乱。牢落凌厉，布濩半散。丰融披离，斐韡奂烂。英声发越，采采粲粲。或间声错糅，状若诡赴。双美并进，骈驰翼驱。初若将乖，后卒同趣。或曲而不屈，直而不倨。或相凌而不乱，或相离而不殊。时劫掎以慷慨，或怨㜘而踌躇。忽飘飖以轻迈，乍留联而扶疏。或参谭繁促，复叠攒仄。纵横骆驿，奔遁相逼。拊嗟累赞，间不容息。瑰艳奇伟，殚不可识。若乃闲舒都雅，洪纤有宜。清和条昶，案衍陆离。穆温柔以怡怿，婉顺叙而委蛇。或乘险投会，邀隙趋危。譻若离鹍鸣清池，翼若游鸿翔层崖。纷文斐尾，慊縿离纚。微风余音，靡靡猗猗。或搂批攦捋，缥缭潎冽。轻行浮弹，明婳?慧。疾而不速，留而不滞。翩绵飘邈，微音迅逝。远而听之，若鸾凤和鸣戏云中；迫而察之，若众葩敷荣曜春风。既丰赡以多姿，又善始而令终。嗟姣妙以弘丽，何变态之无穷！
若夫三春之初，丽服以时。乃携友生，以遨以嬉。涉兰圃，登重基，背长林，翳华芝，临清流，赋新诗。嘉鱼龙之逸豫，乐百卉之荣滋。理重华之遗操，慨远慕而长思。
若乃华堂曲宴，密友近宾，兰肴兼御，旨酒清醇。进南荆，发西秦，绍陵阳，度巴人。变用杂而并起，竦众听而骇神。料殊功而比操，岂笙籥之能伦？
若次其曲引所宜，则广陵止息，东武太山。飞龙鹿鸣，鹍鸡游弦。更唱迭奏，声若自然。流楚窈窕，惩躁雪烦。下逮谣俗，蔡氏五曲，王昭楚妃，千里别鹤。犹有一切，承间簉乏，亦有可观者焉。
然非夫旷远者，不能与之嬉游；非夫渊静者，不能与之闲止；非夫放达者，不能与之无（希去布加厷）；非夫至精者，不能与之析理也。若论其体势，详其风声，器和故响逸，张急故声清，间辽故音庳，弦长故徽鸣。性洁静以端理，含至德之和平。诚可以感荡心志，而发泄幽情矣！是故怀戚者闻之，莫不憯懔惨凄，愀怆伤心，含哀懊咿，不能自禁。其康乐者闻之，则欨愉欢释，抃舞踊溢，留连澜漫，嗢噱终日。若和平者听之，则怡养悦愉，淑穆玄真，恬虚乐古，弃事遗身。是以伯夷以之廉，颜回以之仁，比干以之忠，尾生以之信，惠施以之辩给，万石以之讷慎。其余触类而长，所致非一，同归殊途。或文或质，总中和以统物，咸日用而不失。其感人动物，盖亦弘矣。
于时也，金石寝声，匏竹屏气，王豹辍讴，狄牙丧味。天吴踊跃于重渊，王乔披云而下坠。舞鸑鷟于庭阶，游女飘焉而来萃。感天地以致和，况蚑行之众类。嘉斯器之懿茂，咏兹文以自慰。永服御而不厌，信古今之所贵。
乱曰：愔愔琴德，不可测兮；体清心远，邈难极兮；良质美手，遇今世兮；纷纶翕响，冠众艺兮；识音者希，孰能珍兮；能尽雅琴，唯至人兮！
拼音:
yú shǎo hǎo yīn shēng, zhǎng ér wán zhī. yǐ wéi wù yǒu shèng shuāi, ér cǐ wú biàn zī wèi yǒu yàn, ér cǐ bù juàn. kě yǐ dǎo yǎng shén qì, xuān hé qíng zhì. chù qióng dú ér bù mèn zhě, mò jìn yú yīn shēng yě. shì gù fù zhī ér bù zú, zé yín yǒng yǐ sì zhì yín yǒng zhī bù zú, zé jì yán yǐ guǎng yì. rán bā yīn zhī qì, gē wǔ zhī xiàng, lì shì cái shì, bìng wèi zhī fù sòng. qí tǐ zhì fēng liú, mò bù xiāng xí. chēng qí cái gàn, zé yǐ wēi kǔ wèi shàng fù qí shēng yīn, zé yǐ bēi āi wéi zhǔ měi qí gǎn huà, zé yǐ chuí tì wèi guì. lì zé lì yǐ, rán wèi jǐn qí lǐ yě. tuī qí suǒ yóu, shì yuán bù jiě yīn shēng lǎn qí zhǐ qù, yì wèi dá lǐ yuè zhī qíng yě. zhòng qì zhī zhōng, qín dé zuì yōu. gù zhuì xù suǒ huái, yǐ wéi zhī fù. qí cí yuē: wéi yǐ wú zhī suǒ shēng xī, tuō jùn yuè zhī chóng gāng. pī zhòng rǎng yǐ dàn zài xī, cān chén jí ér gāo xiāng. hán tiān dì zhī chún hé xī, xī rì yuè zhī xiū guāng. yù fēn yún yǐ dú mào xī. fēi yīng ruí yú hào cāng. xī nà jǐng yú xū yú yuān xī, dàn xī gàn yú jiǔ yáng. jīng qiān zǎi yǐ dài jià xī, jì shén zhì ér yǒng kāng. qiě qí shān chuān xíng shì, zé pán yū yǐn shēn, cuī wéi cén yán. gèn lǐng chán yán, zuò è qū yín. dān yá xiǎn xī, qīng bì wàn xún. ruò nǎi zhòng yǎn zēng qǐ, yǎn jiǎn yún fù. miǎo lóng chóng yǐ jí zhuàng, jué wēi wēi ér tè xiù. zhēng líng yè yǐ bō yún, jù shén yuān ér tǔ liū. ěr nǎi diān bō bēn tū, kuáng fù zhēng liú. chù yán dǐ wēi, yù nù biāo xiū. xiōng yǒng téng báo, fèn mò yáng tāo. zhì gǔ péng pài, wān shàn xiāng jiū. fàng sì dà chuān, jì hū zhōng zhōu. ān huí xú mài, jì ěr zhǎng fú. dàn hū yáng yáng, yíng bào shān qiū. xiáng guān qí qū tǔ zhī suǒ chǎn yù, ào yǔ zhī suǒ bǎo zhí, zhēn guài láng gān, yáo jǐn xī xì, cóng jí lěi jī, huàn yǎn yú qí cè. ruò nǎi chūn lán bèi qí dōng, shā táng zhí qí xī. juān zi zhái qí yáng, yù lǐ yǒng qí qián. xuán yún yīn qí shàng, xiáng luán jí qí diān. qīng lù rùn qí fū, huì fēng liú qí jiān. sǒng sù sù yǐ jìng mì, mì wēi wēi qí qīng xián. fū suǒ yǐ jīng yíng qí zuǒ yòu zhě, gù yǐ zì rán shén lì, ér zú sī yuàn ài lè yǐ. yú shì dùn shì zhī shì, róng qī qǐ jì zhī chóu, nǎi xiāng yǔ dēng fēi liáng, yuè yōu hè, yuán qióng zhī, zhì jùn è, yǐ yóu hū qí xià. zhōu xuán yǒng wàng, miǎo ruò líng fēi, xié nì kūn lún, fǔ hǎn hǎi méi. zhǐ cāng wú zhī tiáo dì, lín huí jiāng zhī wēi yí. wù shí sú zhī duō lèi, yǎng jī shān zhī yú huī. xiàn sī yuè zhī hóng chǎng, xīn kāng kǎi yǐ wàng guī. qíng shū fàng ér yuǎn lǎn, jiē xuān yuán zhī yí yīn. mù lǎo tóng yú guī yú, qīn tài róng zhī gāo yín. gù zī wú ér xìng lǜ, sī jiǎ wù yǐ tuō xīn. nǎi zhuó sūn zhī, zhǔn liàng suǒ rèn. zhì rén shū sī, zhì wèi yǎ qín. nǎi shǐ lí zǐ dū mò, jiàng shí fèn jīn, kuí xiāng jiàn fǎ, bān chuí chěng shén. sōu huì yì cè, lǎng mì diào jūn. huá huì diāo zhuó, bù zǎo chuí wén. cuò yǐ xī xiàng, jí yǐ cuì lǜ. xián yǐ yuán kè zhī sī, huī yǐ zhōng shān zhī yù. yuán yǒu lóng fèng zhī xiàng, gǔ rén zhī xíng. bó yá huī shǒu, zhōng qī tīng shēng. huá róng zhuó yuè, fā cǎi yáng míng, hé qí lì yě! líng lún bǐ lǜ, tián lián cāo zhāng. jìn yù jūn zǐ, xīn shēng liáo liàng, hé qí wěi yě! jí qí chū diào, zé jiǎo yǔ jù qǐ, gōng zhēng xiāng zhèng, cān fā bìng qù, shàng xià lèi yīng. chěn chuō lěi gè, měi shēng jiāng xìng, gù yǐ hé chǎng ér zú dān yǐ. ěr nǎi lǐ zhèng shēng, zòu miào qū, yáng bái xuě, fā qīng jiǎo. fēn lín làng yǐ liú lí, huàn yín yǎn ér yōu wò. càn yì yì ér gāo shì, chí jí jí yǐ xiāng shǔ. pèi téng è ér jìng qù, xī wěi yè ér fán rù. zhuàng ruò chóng shān, yòu xiàng liú bō. hào xī shāng shāng, yù xī é é. fú fán yuān, yū yú pó suō. líng zòng bō yì, huò huò fēn pā. jiǎn róng shòu jié, yìng biàn hé dù. jīng míng shàn yè, ān guǐ xú bù. yáng yáng xí xí, shēng liè xiá bù. hán xiǎn mèi yǐ sòng zhōng, piāo yú xiǎng hū tài sù. ruò nǎi gāo xuān fēi guān, guǎng xià xián fáng, dōng yè sù qīng, lǎng yuè chuí guāng, xīn yī cuì càn, yīng huī liú fāng. yú shì qì lěng xián diào, xīn xián shǒu mǐn. chù rú zhì, wéi yì suǒ nǐ. chū shè lù shuǐ, zhōng zòu qīng zhēng. yǎ chǎng táng yáo, zhōng yǒng wēi zǐ. kuān míng hóng rùn, yōu yóu chú zhì. fǔ xián ān gē, xīn shēng dài qǐ. gē yuē: líng fú yáo xī qì yíng zhōu, yào liè zǐ xī wèi hǎo chóu. cān hàng xiè xī dài zhāo xiá, miǎo piān piān xī báo tiān yóu. qí wàn wù xī chāo zì dé, wěi xìng mìng xī rèn qù liú. jī qīng xiǎng yǐ fù huì, hé xián gē zhī chóu móu. yú shì qū yǐn xiàng lán, zhòng yīn jiāng xiē, gǎi yùn yì diào, qí nòng nǎi fā. yáng hé yán, rǎng hào wàn. fēi xiān zhǐ yǐ chí wù, fēn sè qù diào sān diǎn shuǐ jiā dān rén páng tà yǐ liú màn. huò pái huái gù mù, yōng yù yì àn, pán huán yù yǎng, cóng róng mì wán. tà ěr fèn yì, fēng hài yún luàn. láo luò líng lì, bù huò bàn sàn. fēng róng pī lí, fěi wěi huàn làn. yīng shēng fā yuè, cǎi cǎi càn càn. huò jiān shēng cuò róu, zhuàng ruò guǐ fù. shuāng měi bìng jìn, pián chí yì qū. chū ruò jiāng guāi, hòu zú tóng qù. huò qū ér bù qū, zhí ér bù jù. huò xiāng líng ér bù luàn, huò xiāng lí ér bù shū. shí jié jǐ yǐ kāng kǎi, huò yuàn ér chóu chú. hū piāo yáo yǐ qīng mài, zhà liú lián ér fú shū. huò cān tán fán cù, fù dié zǎn zè. zòng héng luò yì, bēn dùn xiāng bī. fǔ jiē lèi zàn, jiàn bù róng xī. guī yàn qí wěi, dān bù kě shí. ruò nǎi xián shū dōu yǎ, hóng xiān yǒu yí. qīng hé tiáo chǎng, àn yǎn lù lí. mù wēn róu yǐ yí yì, wǎn shùn xù ér wēi yí. huò chéng xiǎn tóu huì, yāo xì qū wēi. yīng ruò lí kūn míng qīng chí, yì ruò yóu hóng xiáng céng yá. fēn wén fěi wěi, qiàn shān lí lí. wēi fēng yú yīn, mǐ mǐ yī yī. huò lǒu pī lì lǚ, piāo liáo pì liè. qīng xíng fú dàn, míng huà? huì. jí ér bù sù, liú ér bù zhì. piān mián piāo miǎo, wēi yīn xùn shì. yuǎn ér tīng zhī, ruò luán fèng hè míng xì yún zhōng pò ér chá zhī, ruò zhòng pā fū róng yào chūn fēng. jì fēng shàn yǐ duō zī, yòu shàn shǐ ér lìng zhōng. jiē jiāo miào yǐ hóng lì, hé biàn tài zhī wú qióng! ruò fú sān chūn zhī chū, lì fú yǐ shí. nǎi xié yǒu shēng, yǐ áo yǐ xī. shè lán pǔ, dēng zhòng jī, bèi cháng lín, yì huá zhī, lín qīng liú, fù xīn shī. jiā yú lóng zhī yì yù, lè bǎi huì zhī róng zī. lǐ zhòng huá zhī yí cāo, kǎi yuǎn mù ér zhǎng sī. ruò nǎi huá táng qū yàn, mì yǒu jìn bīn, lán yáo jiān yù, zhǐ jiǔ qīng chún. jìn nán jīng, fā xī qín, shào líng yáng, dù bā rén. biàn yòng zá ér bìng qǐ, sǒng zhòng tīng ér hài shén. liào shū gōng ér bǐ cāo, qǐ shēng yuè zhī néng lún? ruò cì qí qū yǐn suǒ yí, zé guǎng líng zhǐ xī, dōng wǔ tài shān. fēi lóng lù míng, kūn jī yóu xián. gèng chàng dié zòu, shēng ruò zì rán. liú chǔ yǎo tiǎo, chéng zào xuě fán. xià dǎi yáo sú, cài shì wǔ qū, wáng zhāo chǔ fēi, qiān lǐ bié hè. yóu yǒu yī qiè, chéng jiān zào fá, yì yǒu kě guān zhě yān. rán fēi fū kuàng yuǎn zhě, bù néng yǔ zhī xī yóu fēi fū yuān jìng zhě, bù néng yǔ zhī xián zhǐ fēi fū fàng dá zhě, bù néng yǔ zhī wú xī qù bù jiā gōng fēi fū zhì jīng zhě, bù néng yǔ zhī xī lǐ yě. ruò lùn qí tǐ shì, xiáng qí fēng shēng, qì hé gù xiǎng yì, zhāng jí gù shēng qīng, jiān liáo gù yīn bì, xián zhǎng gù huī míng. xìng jié jìng yǐ duān lǐ, hán zhì dé zhī hé píng. chéng kě yǐ gǎn dàng xīn zhì, ér fā xiè yōu qíng yǐ! shì gù huái qī zhě wén zhī, mò bù cǎn lǐn cǎn qī, qiǎo chuàng shāng xīn, hán āi ào yī, bù néng zì jìn. qí kāng lè zhě wén zhī, zé xū yú huān shì, biàn wǔ yǒng yì, liú lián lán màn, wà jué zhōng rì. ruò hé píng zhě tīng zhī, zé yí yǎng yuè yú, shū mù xuán zhēn, tián xū lè gǔ, qì shì yí shēn. shì yǐ bó yí yǐ zhī lián, yán huí yǐ zhī rén, bǐ gàn yǐ zhī zhōng, wěi shēng yǐ zhī xìn, huì shī yǐ zhī biàn gěi, wàn dàn yǐ zhī nè shèn. qí yú chù lèi ér cháng, suǒ zhì fēi yī, tóng guī shū tú. huò wén huò zhì, zǒng zhōng hé yǐ tǒng wù, xián rì yòng ér bù shī. qí gǎn rén dòng wù, gài yì hóng yǐ. yú shí yě, jīn shí qǐn shēng, páo zhú bǐng qì, wáng bào chuò ōu, dí yá sàng wèi. tiān wú yǒng yuè yú zhòng yuān, wáng qiáo pī yún ér xià zhuì. wǔ yuè zhuó yú tíng jiē, yóu nǚ piāo yān ér lái cuì. gǎn tiān dì yǐ zhì hé, kuàng qí xíng zhī zhòng lèi. jiā sī qì zhī yì mào, yǒng zī wén yǐ zì wèi. yǒng fú yù ér bù yàn, xìn gǔ jīn zhī suǒ guì. luàn yuē: yīn yīn qín dé, bù kě cè xī tǐ qīng xīn yuǎn, miǎo nán jí xī liáng zhì měi shǒu, yù jīn shì xī fēn lún xī xiǎng, guān zhòng yì xī shí yīn zhě xī, shú néng zhēn xī néng jǐn yǎ qín, wéi zhì rén xī!
- 枝叶茂盛，其花飞于上天。夕则与日同没于虞渊之处，朝别暴其身于九天之涯。椅梧虽历经千载，仍待价而沽，虽不见售，犹孤寂执守，乐天俟命。椅梧所生长的地方，群峰高而多，远望高大雄伟，仰视则巍然秀出，府视则云此四布，神渊吐其流水，有狂涛奔腾咆哮，也有寂静无声，挣拥山丘之明显对比。在这个地方盛产宝玉，清露滋润，惠风吹拂，静谧清闲，呈现了自然神丽的幽静，令人羡慕喜乐。
- 在第二段叙述了制琴的始末及其音声。先是叙述隐士慕此自然神丽之佳境而来游，眺望四周之景，山之峻伟，海之辽阔，皆足以洗涤浴虑，遂生长许由，长隐山林之志。这种因景生情，遥慕古人之遗音，目睹此山之格，思藉物以托志，于是就取此格以制琴。从这里看来，琴音就是隐士之心声，而隐士之心声也就是嵇康的心声。接下来叙述了制琴的过程，为强调此琴之不凡，到了几位传说中的名匠乐师参与了制琴的工作。琴音调和均匀，琴身雕满花纹，镶嵌了象牙、翡翠等名贵的宝玉。接着叙述初调琴音之时，各种音调此唱彼和，高低相应，发出共鸣之声，在演奏白云、清角等曲时，或纷纭如山泉之淋浪流离，或涣散如沼泽之漫衍滋润，或鲜明如禽鸟之高飞，或奔驰如骏马之相追，或滂沛腾跃而争流，或收敛明盛而繁细。以崇山、流波来形容琴音，且巧妙暗寓“伯牙鼓琴，志在登高。钟子期曰：“善哉，峨峨兮若泰山。”志在流水，钟子期曰：“洋洋兮若江河。”的典故，以添联想之情趣。琴音有时郁滞如烦宽愁苦，有时开朗而舒展婆娑。琴音之四散播成，如水之霍濩而出，如花之纷葩盛开。琴音有时如敛容持节之官吏，变化有节，有时如功成业就之大员，舒徐不迫。琴音广大和舒，甚以明媚之声结束，而其余音仍飘荡于空中。
枝叶茂盛，其花飞于上天。夕则与日同没于虞渊之处，朝别暴其身于九天之涯。椅梧虽历经千载，仍待价而沽，虽不见售，犹孤寂执守，乐天俟命。椅梧所生长的地方，群峰高而多，远望高大雄伟，仰视则巍然秀出，府视则云此四布，神渊吐其流水，有狂涛奔腾咆哮，也有寂静无声，挣拥山丘之明显对比。在这个地方盛产宝玉，清露滋润，惠风吹拂，静谧清闲，呈现了自然神丽的幽静，令人羡慕喜乐。
在第二段叙述了制琴的始末及其音声。先是叙述隐士慕此自然神丽之佳境而来游，眺望四周之景，山之峻伟，海之辽阔，皆足以洗涤浴虑，遂生长许由，长隐山林之志。这种因景生情，遥慕古人之遗音，目睹此山之格，思藉物以托志，于是就取此格以制琴。从这里看来，琴音就是隐士之心声，而隐士之心声也就是嵇康的心声。接下来叙述了制琴的过程，为强调此琴之不凡，到了几位传说中的名匠乐师参与了制琴的工作。琴音调和均匀，琴身雕满花纹，镶嵌了象牙、翡翠等名贵的宝玉。接着叙述初调琴音之时，各种音调此唱彼和，高低相应，发出共鸣之声，在演奏白云、清角等曲时，或纷纭如山泉之淋浪流离，或涣散如沼泽之漫衍滋润，或鲜明如禽鸟之高飞，或奔驰如骏马之相追，或滂沛腾跃而争流，或收敛明盛而繁细。以崇山、流波来形容琴音，且巧妙暗寓“伯牙鼓琴，志在登高。钟子期曰：“善哉，峨峨兮若泰山。”志在流水，钟子期曰：“洋洋兮若江河。”的典故，以添联想之情趣。琴音有时郁滞如烦宽愁苦，有时开朗而舒展婆娑。琴音之四散播成，如水之霍濩而出，如花之纷葩盛开。琴音有时如敛容持节之官吏，变化有节，有时如功成业就之大员，舒徐不迫。琴音广大和舒，甚以明媚之声结束，而其余音仍飘荡于空中。
在第三段中，叙述了女子之弹琴处处有闺中女子之衣香鬓影、如子弹琴得心应手所奏之渌水、清徵、雅畅、微子等诸曲，声音宽和明朗，弘大润泽，从容自得。抚弦而歌，新调迭出。接着是叙述了歌辞的内容，实际上是嵇康的心声，在这段歌辞中充满了游仙的思想及庄子齐万物，一死生之思想。当乐曲要结束，而众音将歇之时，改弹妙曲，引起了另一高潮。美人和悦之颜色与洁白之手，使得佳人妙曲相得益彰，接着是摹拟了弹琴的情况与琴音之多，琴音之离合，始则高下相杂糅，其状似背道而驰，实则两种不同之优美声音同行，如双马并驰，比翼双飞，终于同其归趋。琴音有时相互漫驾而不乱，有时相互离异而不绝，有时偏激而慷慨，有时怨妒然不忍远去。忽然飘然而轻快，忽然留连而四布，有时繁密急促，骆驿不绝。听琴者拊掌赞叹，音声之美令人无法喘息，琴音之美妙奇特，实记不胜记。在在这段中叙述了女子弹琴的出神入化，而其摹写琴音之各种变化，以“巧构形似”来形容还无法尽意。
在第四段中，开始是形容琴音的各种变化，舒缓雅丽之琴音，大小得宜，清和条畅，参差有致。优美婉转有序，委而自得，琴音有时乘空而高翔，其声如离鶗悲鸣清池，又如游鸿飞翔于层崖之上。在文章中以写 鸿的毛文手之美，兼喻琴音之美。接下来叙述了四种不同之指法弹出纠缠相激之音声，疾徐中节，微音迅速消逝。弹琴女子明静聪察，与优美之琴音相得益彰。琴音在远近有不同之感觉，多彩多姿。
第五段叙述初春之时，若合时之丽服，与友明游山玩水、赋诗弹琴之趣。
第六段开始，叙述华堂置酒听曲之宴会，演奏南荆、西秦、陵阳、巴人等乐曲，正变相杂，听者惊奇。而诸乐器以琴之功能最佳，非笙龠等可与匹放也。接着谈到了琴所宜奏之曲，上自广陵，止息等，下至蔡氏五曲等俗谣及承乏所奏之杂曲，皆有足观者。琴曲虽多，苟非旷远、渊静、放达之士，实无法与之周旋居处而悟琴苗之妙。苟非至精之人，亦无法究明琴音之理。嵇康在这里提到的旷远、渊拜等之士，是嵇康心目中之理想人物，也是当时名士之典型，嵇康在此的几句话，是有自喻的成份。
第七段则是详论琴的体势风声及其感人动物之深。琴身各部调和，故声调高越。琴弦张紧，故声音响亮。弦间距离远，故发声短促。琴弦长故有泛音。由于琴有洁静端理之性，和平之至德，故能感动人心，导引人情。文章列举伯夷、颜回、比干、尾生、惠施、万石等，皆谈琴声之感化而完咸其廉、仁、忠、信、辩结、讷慎之德行。琴合于大逆以理万物，可终日用之也。在这段中，嵇康主张音声本身并无哀乐之情，例如先有康乐之心，则闻琴声而欢愉，哀乐是在乎人心之固有，并不是声音本身有哀乐。最后一段，赞美琴为乐器中之最珍贵的。弹琴时，金石匏竹诸乐器皆摒弃不用，善讴之王豹不敢出声，善非辨五味的狄牙丧失了辨味能力，天吴、王乔等神仙亦因闻琴音而从深渊跃出，云中坠落。赞美琴器之可贵，并兼叙作赋之动机。
在结束的“乱”段，咏叹和悦之琴德，无法探其深广。其体则清明，其心则旷远。其高邈实难企及也。优良之质性，得遇今世之美手，何其幸也。琴具备各种音质，为群乐之首，惜知音则少，不知珍惜，唯有至人能深究雅琴之理也。
嵇康在《琴赋》中从琴器之用材、至巧匠之制琴，琴的外在文余刻绘、琴的演奏情状、琴曲的音乐发展，风格特色，以及琴曲之美感等，多方面地描述了琴整体之美，包括了琴的审美主体之形成、琴之美感功能、琴器自身之构造美等等，这种整体多元之美学界定，是从老庄之自然哲学所发展出来的琴美学，是由琴的审美活动来宣扬人的独立、自由之本质。不同于阮籍的《乐论》的琴观，可以说中国琴学理论离开了审美艺术的史前期，而迈向了审美与艺术的新的里程埤，从政治、宗教与伦理的附庸地位静脱出来，走向审美与艺术的自觉之路。